Moskova’dan Şam’a hareket eden Suriye yolcu uçağı, Türkiye havasahasına girdikten sonra, ABD’nin istihbaratıyla ‘askeri kargo’ taşıdığı gerekçesiyle jetler tarafından Esenboğa Havalimanı’na indirildi. Didik didik aranan uçaktaki bazı malzemelere el konuldu.
Türk F-4 keşif jetinin Suriye askerleri tarafından düşürülmesi ve 2 pilotun şehit edilmesinin ardından Türkiye-Suriye ilişkilerinde başgösteren kriz dün yeni bir boyut kazandı. Moskova’dan havalanan Suriye Havayolları’na ait RB-442 sefer sayılı A-320 Airbus tipi yolcu uçağı, taşıdığı askeri kargo nedeniyle Türk F-16’ları tarafından Ankara Esenboğa Havalimanı’na indirildi. Uçakta askeri kargo yer aldığına ilişkin istihbaratın Ankara’ya ABD tarafından verildiği ileri sürülürken, 12 büyük boy koliden oluşan askeri kargo, yolcular uçaktan indirildikten sonra didik didik arandı ve silah ile füze sistemi parçaları olduğu değerlendirilen bazı malzemelere el konuldu.
Moskova’dan kalktı
Türk jetinin Suriye tarafından düşürülmesiyle başgösteren, Akçakale’ye düşen ve 5 kişinin ölümüne yol açan saldırıya karşılık verilmesiyle tırmanan Türkiye-Suriye krizi dün Ankara’nın askeri kargo taşıyan bir sivil Suriye uçağını inişe zorlamasıyla boyutlandı. Moskova’nın VnukovoHavaalanı’ndan dün saat 15.00 sıralarında kalkan, Halep-Şam seferini yapan Suriye Havayolları’na ait RB-442 sefer sayılı A-320 Airbus tipi yolcu uçağının uluslararası havacılık kurallarını ihlal edecek şekilde askeri kargo taşıdığı ve yola çıkarken taşıdığı kargo konusunda “doğru bildirimde” bulunmadığı istihbaratı üzerine Ankara’da çok kritik saatler yaşandı.
İstihbarat ABD’den
Uçakta askeri teknik araç gereçler, silah ya da mühimmat taşındığı yolundaki istihbaratın ABD’den ve uçak hareket etmeden önce Ankara’ya iletildiği bilgisi kulislere yansıdı. HemenDışişleri Bakanlığı, Türkiye’nin Moskova Büyükelçiliği, Ulaştırma Bakanlığı, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, Genelkurmay Başkanlığı ve İstanbul’da bulunan Başbakan Erdoğan’ın ofisi arasında yoğun bir trafik başladı. Mürettebatla birlikte 37 kişiyi taşıyan uçak Türk hava sahasına girdiği andan itibaren hem Türk jetinin düşürülmesinin ardından değişen TSK angajman kuralları hem de uluslararası hukuk ve BM kararları doğrultusunda izlemeye alındı.
İlgili makamlar arasında alınan karar gereğince, uluslararası hukuk kurallarına aykırı olarak askeri kargo taşıyan sivil uçağın indirilmesi konusunda harekete geçildi. Sivil havacılık kuralları işletilerek uçağa acil iniş yapması yönünde ikazda bulunuldu. Eşzamanlı olarak Ankara Akıncı’daki 4. Ana Jet Üssü’nden kaldırılan iki F-16 savaş jeti havalandı.
Türk jetleri uçağı 17.15’te Esenboğa Havalimanı’na indirdikten sonra, yolcular bekleme salonuna alındı. Özel harekat timleri, askeri uzmanlar, emniyet ve Dışişleri yetkilileri ile sivil havacılık uzmanları uçağa geldi. Bu sırada, kimyasal ve biyolojik silah araştırması da yapabilen çok sayıda hassas teknik cihaz da uçağın yanına getirildi.
17.15’te indi
Yolcuların bekleme salonuna geçmesinin ardından uçakta kapsamlı arama başlatıldı. Aramaya, uçağın kargo bölümündeki dev boyutlu mühürlü kolilerden başlanırken, uçaktaki diğer çantalar, kargo ve yolcu bölümleri de hassas cihazlarla didik didik arandı. Bu sırada çevrede geniş kapsamlı güvenlik önlemleri de alındı. Uçaktaki yolcular bekleme salonuna alındıktan sonra kimlikleri öğrenilerek sorgulandı. Yolcuların Suriye Ordusu ya da Suriye Gizli Servisi Muhaberat’la ilişkileri bulunup bulunmadığı araştırıldı.
Silah sistemi parçaları
Arama sonunda, uçaktan silah, füze sistemi parçaları olduğu değerlendirilen bazı malzemelerle, askeri haberleşme cihazları ve sinyal bozucu cihazlar çıktığı yönünde bilgiler geç saatlerde kamuoyuna yansıdı. Türkiye, cihazlara gece geç saatlerde, uluslararası hukuktan doğan haklar çerçevesinde, detaylı inceleme için el koydu.
Ruslar da var
Suriye’ye ait yolcu uçağında Rus yolcuların da bulunduğu iddia edildi. Russia Today’in, RusyaDışişleri Bakanlığı Enformasyon Dairesi Başkanı Maria Zakharova’ya dayandırdığı haberinde, uçakta ilk belirlemelere göre, arasında çocukların da bulunduğu 17 Rus vatandaşının olduğunu belirtti.
Angajman kuralları değişmişti
Türkiye, bir keşif jetinin 22 Haziran’da uluslararası hava sahasında Suriye tarafından düşürülmesinin ardından angajman kurallarını değiştirmişti. Bu kapsamda Suriye’ye askeri malzeme taşıyan askeri kargo uçaklarının Türk hava sahasını kullanması, malzemelerin sivil halka yöneleceği gerekçesiyle yasaklanmıştı. Bu doğrultuda, söz konusu yolcu uçağı, hem sivil havacılık kuralları doğrultusunda taşıdığı kargonun içeriğini beyan etmediği hem de askeri malzeme taşıdığı gerekçesiyle durduruldu.
Uluslararası hukuka uygun
Askeri uzmanlar, sivil uçaklarda askeri kargo taşınmasının hiçbir şekilde mümkün olmadığını, askeri uçaklarla taşınan kargolar için de havasahası kullanılan ülkeden mutlaka bildirimde bulunularak izin alınması gerektiğini belirttiler. Uzmanlar, Suriye krizinin patlamasının ardından Birleşmiş Milletler’in bu konuda spesifik kararlar aldığını ayrıca Türkiye’nin değişen angajman kuralları nedeniyle yaptığı uygulamanın uluslararası hukuka ve hükümranlık haklarına uygun olduğunu vurguladılar.
Çatışma riski çıktı
Haber uluslararası basında da geniş yer buldu. AP ajansı haberi, “Olay, Türkiye ile Suriye arasında gerilimin yükseldiği bir ortamda meydana geldi. Türk Genelkurmay Başkanı Necdet Özel, Suriye’den daha fazla bombalama gelmesi durunda daha güçlü cevap verileceğini söylemişti” diye duyurdu. New York Times’ta da “Türkiye, bir Suriye yolcu uçağını Ankara’ya indirerek Suriye’yle arasındaki gerilimi keskin şekilde yükseltti. Türkiye’nin son adımları, Suriye ile bozulan ilişkilerinde ciddi gerilim yarattı. Çatışma riski ortaya çıktı” yorumu yer aldı.
Türk uçaklarına acil bildiri
Dışişleri Bakanlığı, istihbaratın geldiği saatlerde, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nü “acil” koduyla uyardı.
Bakanlık, Suriye hava sahasında bulunan Türk uçaklarının Suriye’nin misilleme yapma olasığına karşı derhal geri döndürülmesini istedi. Sivil Havacılık da bu uyarı doğrultusunda, Türk havayolu şirketlerini uyararak, Suriye havasındaki bütün uçakların geri çağrılması ve havasahasına sivil uçak girmemesi gerektiğini bildirdi. Bunun üzerine, Bursa’dan kalkan ve Cidde’ye hac seferi yapan THY uçağı da Suriye hava sahasının kapanması nedeniyle 18.30 sıralarında Adana’ya indi.
