Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Yönetim Hizmetleri Daire Başkanı Uğur Ünalan, yaptıkları çalışmalarda 2 milyon kişinin kayıt dışı çalıştırıldığını, 152 bin iş yerinin de tescilsiz olduğunu tespit ettiklerini belirterek, “Kayıt dışı istihdam hepimizin sorunu. Bugün Türkiye’de iki kişi bir emekliyi finanse ediyor. Bu da çalışan ve işveren üzerindeki yükleri gitgide artırmaktadır” dedi.
SGK tarafından yürütülen “Etkin Rehberlik ve Denetim Yoluyla Kayıtlı İstihdamın Teşviki Projesi” (KİTUP II) kapsamında bir dizi etkinlik düzenlendi. Kayıt dışı istihdamla mücadele çerçevesinde gerçekleştirilecek etkinlikler dizisi, SGK Yönetim Hizmetleri Daire Başkanı Uğur Ünalan ve SGK Mersin İl Müdürü Mehmet Gülpak’ın düzenlediği basın toplantısıyla başladı. Radison Blu Otel’de gerçekleştirilen toplantıda, Daire Başkanı Ünalan, kayıt dışı istihdam rakamları, KİTUP II Projesi ve Suriyeli sığınmacılara ilişkin çarpıcı bilgiler verdi.
“EYLÜL VERİLERİNE GÖRE KAYIT DIŞI İSTİHDAMIN ORANI YÜZDE 35, TARIM SEKTÖRÜNDE İSE YÜZDE 81”
Türkiye’de vatandaşların birçoğunun sosyal güvencesi bulunmadığına işaret eden Ünalan, işveren açısından haksız rekabet, çalışanlar açısından emek sömürüsüne neden olan kayıt dışılığın, sürdürülebilir ekonomiyi ve sosyal güvenliği de sekteye uğrattığını söyledi. Türkiye’de kayıt dışı istihdamın ekonomik ve sosyal sorunlara da yol açan, çalışma hayatını, devlet sistemini olumsuz yönde etkileyen bir olgu olduğunu vurgulayan Ünalan, “Bugün Türkiye’de 2015 yılı Ağustos verilerine göre kayıt dışı istihdamın, yani sigortasız çalışanların oranı yüzde 35,13, tarım dışı sektörde ise 21,71’dir. Kayıt dışı istihdamla mücadelede yapılan çalışmalar ile Türkiye önemli bir mesafe kat etmiş, 2002 yıllarında yüzde 52’ler seviyelerinde olan kayıt dışı istihdam oranı bugün 32’lere kadar düşürülmüştür. Bugün Türkiye’de 2015 yılı Eylül ayı verilerine göre kayıt dışı istihdamın, yani sigortasız çalışanların oranı yüzde 34,76 iken, tarım sektöründe ise bu oran 81,65’tir. 2014 yılında Adana ve Mersin’de bu oran yüzde 45,71. Ortalamanın üzerinde bir oran, ancak bu oranın 2011’de yüzde 53’ler seviyelerinde olduğunu düşünürsek yine son 3 yıl içinde büyük bir düşüş seyri içinde olduğunu söyleyebiliriz” diye konuştu.
“SGK’NIN BİN 400 DENETMEN SAYISINI 5 BİNE ÇIKARMAYI HEDEFLİYORUZ”
SGK’nın, kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında özellikle denetim sisteminin daha etkin hale getirilmesi, kurumlar arası bilgi ve veri paylaşımı ile yapılan çapraz denetim ve teşvik uygulamaları başta olmak üzere önemli çalışmalar yürüttüğünü dile getiren Ünalan, kurumlar arası veri paylaşımı sistemi ile toplanan bilgilerin titizlikle kontrol edilerek, sigortasız çalışanların herhangi bir denetime gerek kalmadan kolayca tespit edilebildiklerini kaydetti.
Denetim sisteminin etkinliğinin artırılması konusunda rehberlik anlayışını benimsediklerini belirten Ünalan, ayrıca SGK bünyesinde görev alan Sosyal Güvenlik Denetmeni sayılarında artış yaptıklarını ifade ederek, “Şu an yaklaşık bin 400 denetmenimiz görev almakta. Önümüzdeki dönemde hedefimiz denetmen sayısını 5 bine çıkarmak. Ayrıca, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim elemanlarınca iş yerlerinde yapılan denetimlerde, sigortalılık kontrolünü de yapmaları ve sigortasız olarak tespit edilenlerin SGK’ya bildirmeleri zorunluluğu getirildi. Böylece denetim ağını genişlettik” şeklinde konuştu.
“KAYIT DIŞI İŞÇİ ÇALIŞTIRAN İŞVEREN 1 YIL TEŞVİKLERDEN YARARLANAMAZ”
Öte yandan, daha fazla işçinin sigortalanması için işverenlere yönelik birçok teşvik uygulaması yaptıkları bilgisini de veren Ünalan, teşviklerden yararlanmak isteyen işverenleri de uyararak, şunları söyledi: “Sigortasız işçi çalıştırmanın en büyük sebeplerinden bir tanesi işverenlerce işçi için katlandıkları vergi ve sigorta prim maliyetleri. Bu kapsamda da özellikle işverenlerin üzerindeki mali yükü azaltmak, primini tam ve düzenli ödeyen işverenleri desteklemek amacıyla 5 Puan Prim Teşviki, Kalkınmada Öncelikli İllerde İstihdam Teşviki, Kadın ve Genç İstihdam Teşviki, İşsizlik Ödeneği Alanları İstihdam Teşviki, Özürlü İstihdamı Teşviki gibi birçok teşvik sisteminin yürütümünü yapıyoruz. Uygulanan teşviklerle hem işverenleri daha fazla işçiyi sigortalama yoluna itmekte hem de dezavantajlı bazı kesimlere de istihdam olanağı sağlanmaktadır. İşverenlerin hem teşvikten yararlanıp hem kayıt dışı işçi çalıştırmaları da mümkün değil. Teşviklerden yararlanmak isteyen işverenler primleri düzenli ödemek zorunda. Çünkü kayıt dışı işçi çalıştırdığı tespit edilen işverenler bir yıl teşviklerden yararlanamazlar.”
“KAYIT DIŞI İSTİHDAM HEPİMİZİN SORUNU”
Kayıt dışı istihdamın ortaya çıkış türlerinden birinin de çalışanların elde ettikleri kazançların SGK’ya eksik bildirilmesi olduğuna işaret eden Ünalan, 4/a (SSK) kapsamındaki sigortalıların yaklaşık yüzde 36’sı için kuruma asgari ücret üzerinden prim ödendiğini bildirdi. Bunun önüne geçmek için “meslek kodu” uygulamasını hayata geçirdiklerini anlatan Ünalan, bu kapsamda yapılan çalışmalarda 2 milyon kişinin kayıt dışı çalıştırıldığını, yaklaşık 152 bin iş yerinin de tescilsiz olduğu tespit ettiklerini kaydetti.
KİTUP Projeleri ile ilgili bilgiler de veren Ünalan, 15 milyon avro bütçeli KİTUP I projesinin 2012’de tamamlandığını, yine 15 milyon avro bütçeli KİTUP II projesinin ise 2014’te başladığını ve 2016’da sona ereceğini söyledi. Ünalan, sözlerini söyle tamamladı: “Kayıt dışı istihdam hepimizin sorunu ve sosyal güvenliğin sürdürülebilirliğini olumsuz etkilemekte, gelecek kuşakları da tehlikeye sokmaktadır. Bugün Türkiye’de iki kişi bir emekliyi finanse etmektedir. Bu da çalışan ve işveren üzerindeki yükleri gitgide artırmaktadır. Kayıtlı çalışan sayısının artırılması sosyal güvenliğin sürdürülebilirliğine katkı bulunacak, aynı zamanda güvencesiz yaşayan birçok insanın geleceğe güvenle bakmasını sağlayacaktır. Bu sorunla tek başına SGK’nın mücadelesi yeterli değil, diğer kurumların, sivil toplum örgütlerinin, özellikle basın mensuplarının desteği ile çözülebilir.”
“MERSİN’DE ÇALIŞMA İZİN BELGESİ ALAN 37 YABANCI VAR”
Açıklamanın ardından Mersin’de kayıt dışı çalıştırılan Suriyeli sığınmacılara ilişkin bir soruyu yanıtlayan SGK İl Müdürü Gülpak ise Mersin’de ciddi oranda Suriyeli çalışan olduğunu söyledi. Bunların bir kısmının şirket kurarak veya şirket ortağı olarak çalıştıklarını belirten Gülpak, “Bir kısmı da SSK’lı olarak çalışıyor. Biz denetimlerimizde Suriyelilerin çalıştırıldığını tespit ettiğimiz takdirde gereken yasal müeyyideyi yapıyoruz. Diğer ülke vatandaşlarının ülkemizdeki çalışma şartları Suriyeliler için de geçerli. İkamet tezkeresi alacak, oturma izni olacak ve Bakanlığımız tarafından ‘çalışma izin belgesi’ verilecek. Birkaç ay öncesine ait istatistik verilerine göre, şu an Mersin’de çeşitli milletlere mensup 215 yabancı çalışan var. Bunların ağırlığını Suriyeliler oluşturuyor. Çalışma izin belgesi alıp çalışan 37 kişi. Denetimlerimizde karşılaştığımızda gereken idari yaptırımlar yapılmakta, Çalışma Bakanlığı’na da çalışma izin belgesi olmadan çalışanların bildirimleri yapılmakta” dedi.
Ünalan ise Suriyelilerin şu anda mülteci olarak kabul edilmediklerini, Mersin’de ise kayıt dışına en büyük katkıyı sağlayan grubun Suriyeliler olduğunu dile getirerek, denetimlere daha fazla önem verildiğini söyledi.
Karaman İl Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından ’Mesleki ve Teknik Eğitimde İş Gücü Niteliğinin Yükseltilmesi ve İstihdamın Geliştirilmesi’ konulu çalıştay düzenlendi.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Daire Başkanı Yakup Süngü, asgari ücretin bin 300 TL’ye çıkarılmasının kayıt dışı istihdamı arttırmayacağını, aksine düşüreceğini ifade etti.